Monday, 06 June 2011 13:12 Raimondo Bultrini
Ever since he began his rise, becoming a billionaire through his connections with Burma’s dictatorial military junta, Tay Za had been obliged to live as unobtrusively as any of its generals. He owns the largest network of businesses in Burma and is one of the masters of the most tightly regulated economy in Asia, perhaps the world.
His name is at the top of the list of 3,000 individuals on sanctions lists against Burma but now, with a civilian administration freshly elected, the tycoon has decided to step out of the shadows.
Tay Za is 47 years old, and the father of three children. He has a 14-year-old daughter who was recently cured of a form of polio at an Italian hospital in Milan. After the information became public, there was a protest by some organizations in Italy over her being granted a visa for treatment.
Although feeling some embarrassment at the nature of my scoop, I was prepared to hear what he had to say. This is a longer version of an interview that was published recently in La Republica, which stirred some protests in Italy.
After entering the house, I was greeted by Tay Za and led through marble-floored rooms with medieval armour, including one of a samurai, standing amidst the marble columns। We settled into a snakeskin sofa that like all the armchairs in the immense lavish room, had armrests in the shape of enormous golden conch shells, and had been bought in Italy.
After entering the house, I was greeted by Tay Za and led through marble-floored rooms with medieval armour, including one of a samurai, standing amidst the marble columns। We settled into a snakeskin sofa that like all the armchairs in the immense lavish room, had armrests in the shape of enormous golden conch shells, and had been bought in Italy.
Surprisingly fresh faced and wearing form-fitting black trousers and mirrored sunglasses, Tay Za admitted immediately that he had ‘excellent relationships’ with both the military and the newly elected civilian government.
‘But I can only speak for myself’, he said, before we began the interview. ‘I have nothing to do with politics. I just do business as it’s a family tradition. The reason I’m talking to you–this is the first time I’ve spoken to a foreign journalist–is that I want it to be known once and for all that I am the wealthiest man in Burma. Too many Chinese have taken our citizenship and are now boasting they are the richest. But they’re not pure Burmese’.
Question: You are at the top of sanctions list. How have you managed to create a turnover of 500 million dollars a year and to own dozens of companies, with interests ranging from helicopters to rubies?
Answer: My holdings show that actually your Western sanctions don’t bother me. In fact, they suit me fine, and that goes for everyone else on your black list, including the generals themselves. But I don’t like seeing our economy depending on Chinese trade alone. They have the money and can afford everything, even the jade and precious stones from my mines. Everyone knows that China has enormous interests here. The Chinese need a secure trade route for their goods from the Middle East and Africa without using the Straits of Malacca, which are controlled by the US. That’s why they’re building huge ports along our western coast, and railways across the country up to Kunming, behind their frontier. Our gas goes up there too, through hundreds of miles of pipeline.
Q: Don’t the generals share this fear of Chinese control?
A: You can be sure of that. But people abroad don’t seem to realize that sanctions are bound to thrust us into the arms of Beijing in the end. Just the other day, China offered a loan of 30 billion dollars, which the government hasn’t yet accepted but certainly will soon. In exchange, they will obviously get more concessions. All this is going on because you are following the ‘moral principles’ of (former US president) George Bush, who will go down in history as America’s worst ever president for the mess he made in Iraq and its consequences. But you should realize that the real victims of your measures against us here are the poor, who live hand to mouth.
Q: Aung San Suu Kyi has claimed the military government is to blame for its mismanagement of the economy and the IMF has said the same. Besides, the sanctions are explicitly to punish human rights violations.
A: China is always being accused of violating human rights, but where are the sanctions against them? As for the champions of these sanctions, why do America and France let Chevron and Total operate here with no restrictions whatsoever? They’re the hypocrites, moralizing while they knowingly swell their government coffers, not China, India, Thailand, Singapore and Korea.
Q: So what are the actual effects of the sanctions in your view?
A: One example; if the tourists don’t come, how are the hotel and restaurant workers and the fish and vegetable sellers going to survive? If we can only sell to the Indians and Chinese, in an uncompetitive market, the price of our products falls. That means our peasants, 75 per cent of the Burmese people, go hungry. Look, I come from a business family that lost everything when Ne Win’s socialist government carried out nationalizations. Through my father-in-law, (who was well connected with the military), I started to make a lot of money buying the rights to forestry land. By selling the timber, ten dollars soon turned into a thousand. All I had to do was respect the laws of the country that had given me this chance to get rich. It’s not for me to decide if they are good or bad. For me, they were good.
‘But I can only speak for myself’, he said, before we began the interview. ‘I have nothing to do with politics. I just do business as it’s a family tradition. The reason I’m talking to you–this is the first time I’ve spoken to a foreign journalist–is that I want it to be known once and for all that I am the wealthiest man in Burma. Too many Chinese have taken our citizenship and are now boasting they are the richest. But they’re not pure Burmese’.
Question: You are at the top of sanctions list. How have you managed to create a turnover of 500 million dollars a year and to own dozens of companies, with interests ranging from helicopters to rubies?
Answer: My holdings show that actually your Western sanctions don’t bother me. In fact, they suit me fine, and that goes for everyone else on your black list, including the generals themselves. But I don’t like seeing our economy depending on Chinese trade alone. They have the money and can afford everything, even the jade and precious stones from my mines. Everyone knows that China has enormous interests here. The Chinese need a secure trade route for their goods from the Middle East and Africa without using the Straits of Malacca, which are controlled by the US. That’s why they’re building huge ports along our western coast, and railways across the country up to Kunming, behind their frontier. Our gas goes up there too, through hundreds of miles of pipeline.
Q: Don’t the generals share this fear of Chinese control?
A: You can be sure of that. But people abroad don’t seem to realize that sanctions are bound to thrust us into the arms of Beijing in the end. Just the other day, China offered a loan of 30 billion dollars, which the government hasn’t yet accepted but certainly will soon. In exchange, they will obviously get more concessions. All this is going on because you are following the ‘moral principles’ of (former US president) George Bush, who will go down in history as America’s worst ever president for the mess he made in Iraq and its consequences. But you should realize that the real victims of your measures against us here are the poor, who live hand to mouth.
Q: Aung San Suu Kyi has claimed the military government is to blame for its mismanagement of the economy and the IMF has said the same. Besides, the sanctions are explicitly to punish human rights violations.
A: China is always being accused of violating human rights, but where are the sanctions against them? As for the champions of these sanctions, why do America and France let Chevron and Total operate here with no restrictions whatsoever? They’re the hypocrites, moralizing while they knowingly swell their government coffers, not China, India, Thailand, Singapore and Korea.
Q: So what are the actual effects of the sanctions in your view?
A: One example; if the tourists don’t come, how are the hotel and restaurant workers and the fish and vegetable sellers going to survive? If we can only sell to the Indians and Chinese, in an uncompetitive market, the price of our products falls. That means our peasants, 75 per cent of the Burmese people, go hungry. Look, I come from a business family that lost everything when Ne Win’s socialist government carried out nationalizations. Through my father-in-law, (who was well connected with the military), I started to make a lot of money buying the rights to forestry land. By selling the timber, ten dollars soon turned into a thousand. All I had to do was respect the laws of the country that had given me this chance to get rich. It’s not for me to decide if they are good or bad. For me, they were good.
Tay Za invited Italian journalist Raimondo Bultrini to interview him at his home in Rangoon. Photo: Raimondo Bultrini
Q: Don’t you feel disturbed by the poverty, the arrest of dissidents, the selling off of natural resources?
A: Sure, there are problems. We are all human, and we make mistakes. Like your prime minister (Italian PM Silvio Berlusconi), always in trouble over women. Let’s say I agree about 80 per cent with the way my country is run. The dissidents pay the price of breaking the law, and as for principles, Singapore is not a democracy either because it only has one party. I think that here in Burma a high percentage of the administration and the armed forces love this country and want to see it grow. Now we are much stronger than we were in the past. Besides, the military really is gradually giving way to civilians. Already, there are civilians heading regional governments rather than the highest-ranking soldier in the area.
Q: Many people say this is just a superficial change.
A: However limited you think it is, it is more democratic than a socialist or communist system where everything is nationalized. Here, any entrepreneur can come and do business whether there are sanctions or not. I kept on working even when they froze my accounts in Singapore, and I had to turn to banks in China and the Middle East. But I live here and pay my taxes here, as my father taught me to. Years ago, he got furious with me when I foolishly wanted to become a foreign citizen. ‘If you go abroad, all your wealth will make other people richer, not your own’, he said to me.
Q: When did you begin your career, which brought you so close to the military regime at such a young age?
A: I started out with nothing and worked 14 hours a day from 1988. That was the year the student uprising was put down. It did, however, mark the end of General Ne Win’s socialism. I tried to figure out the opportunities that were opening up and it wasn’t for me to pass judgement on military rule, which had been with us since the time of the monarchy. In the 1990s, everyone was invited to invest, creating a more open economy and Chevron and Total stepped in. That’s what infuriates me about the sanctions. How am I to blame? For becoming a multi-millionaire? I’ve been one since 1996, but to buy my first concessions I had to sell my house and car and risk every kyat that I had. I can afford to retire now, and I may even do that. That’s why I can speak about all this without thinking about what’s in it for me. I say to the Americans–come and see Myanmar [Burma] and have faith in its opening up, don’t just swallow the nonsense invented by the CIA. There is a race on and, mark my words, we have resources that are unique in the world. Education is the only thing we lack. Once, our elite used to study in America and England. Today, all we have are Russian schools.
(ဦးေတဇႏွင့္ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းမႈ)
ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဒီမိုကေရစီ အတိုက္အခံေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၏ အိမ္ႏွင့္ ကိုက္ရာအနည္းငယ္အတြင္း ရွိေနသည့္ ဦးေတဇ၏ ႀကီးက်ယ္ခမ္းနားသည့္ ဇိမ္ခံစံရိပ္ၿငိမ္အတြင္းသို႔ သတင္းေထာက္မ်ား ေက်ာ္လြန္ ဝင္ေရာက္ခြင့္ျပဳခဲ့သည္မွာ မရွိခဲ့ဘူးေခ်။ က်ေနာ္က ကံေကာင္းေထာက္မ၍ မၾကာေသးမီက ဤအခြင့္အေရးကို ရရွိခဲ့သည္။ ဤၿခံဝင္း ပိုင္ရွင္က စစ္အစိုးရကို လိုလားသူဟု နာမည္ေက်ာ္ေစာေနသည္ႏွင့္အညီ၊ ဝိသမ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားျဖင့္ စီးပြားျဖစ္ေနသူဟု စြပ္စြဲမႈမ်ား ရွိထားသည္ႏွင့္ အညီ က်ေနာ္ သတိႀကီးႀကီးထား၍ ခ်ဥ္းကပ္ခဲ့သည္။
သူစီးပြားတက္လာခ်ိန္မွစ၍ ယခုသန္းႂကြယ္သူေဌး ျဖစ္လာခ်ိန္အထိ ႏိုင္ငံ၏ အာဏာပိုင္ စစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ နီးစပ္ အဆက္အသြယ္ ေကာင္းမႈေၾကာင့္ အက်ဳိးျဖစ္လာရသူ ျဖစ္သလို၊ ျမန္မာစစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ားကဲ့သို႔ သူက သိုသိုသိပ္သိပ္ေန ထိုင္ေနရသူလည္း ျဖစ္သည္။ အာရွတိုက္အတြင္း၊ သို႔မဟုတ္ ကမၻာတခုလံုးတြင္လည္း ျဖစ္ခ်င္ျဖစ္မည္၊ အလြန္အမင္း ထိန္းခ်ဳပ္ထားသည့္ စီးပြားေရးစနစ္ က်င့္သံုးေနေသာ ႏိုင္ငံတခုတြင္ သူက အႀကီးဆံုး စီးပြားေရးကြန္ရက္ကို ပိုင္ဆိုင္ထားသူ တဦးလည္း ျဖစ္သည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံအေပၚ ဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆို႔ အေရးယူထားသည့္အနက္ ပစ္ဒဏ္ခတ္ထားသည့္ လူပုဂၢိဳလ္ ၃,ဝဝဝ စရင္းတြင္ သူ႔နာမည္လည္း အပါအဝင္ျဖစ္သည္။ မၾကာေသးမီက အရပ္သား အစိုးရသစ္အသြင္ ေျပာင္းလဲခဲ့ၿပီ ဆိုသည့္အခါ၊ သူကလည္း အေမွာင္အရိပ္ၾကားမွ ေရွ႕တလွမ္းတိုး ေခါင္းျပဴထြက္လာခဲ့သည္။
ဦးေတဇက ယခုအခါ အသက္ ၄၇ ႏွစ္ ရွိၿပီ ျဖစ္ၿပီး၊ ကေလး ၃ ဦး၏ ဖခင္လည္း ျဖစ္သည္။ သူ႔သားတဦးက ေရာ့ခ္ ဝါသနာပါသူ တဦးျဖစ္ၿပီး၊ အသက္ ၁၄ ႏွစ္အရြယ္သမီးမွာ မၾကာေသးမီက အီတလီႏိုင္ငံ၊ မီလန္ၿမိဳ႕ ေဆး႐ံုတခုတြင္ အေၾကာေသေရာဂါ (ပိုလီယို) အတြက္ ကုသမႈ ခံယူခဲ့ရေသးသည္။ ဤသတင္းက လူသိရွင္ၾကား ေပါက္ၾကားလာခဲ့ၿပီးေနာက္၊ အီတလီႏိုင္ငံတြင္ အခ်ဳိ႕ေသာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားက ယခုကဲ့သို႔ တားျမစ္ထားသူတဦး၏ မိသားစုအေပၚ ေဆးကုသခြင့္ ဗီဇာထုတ္ေပးခဲ့မႈကို ကန္႔ကြက္ေနၾကျပန္သည္။ ေသခ်ာသည္ကေတာ့ လူသားခ်င္းစာနာမႈ အေျခခံေပၚတြင္ ေနထိုင္ခြင့္ လက္မွတ္ ထုတ္ေပးခဲ့ျခင္း ျဖစ္ေပလိမ့္မည္။
ယခုလို ဦးေတဇႏွင့္ ကိုယ္တိုင္ကိုယ္က် ေတြ႔ဆံုႏိုင္ျခင္းက သတင္းဦးဟု ဆိုႏိုင္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဤသတင္းမ်ဳိးအေပၚ သတင္းေထာက္တဦး အေနျဖင့္ အနည္းငယ္ ရွက္ရြံ႕ စိတ္မသက္မသာ ျဖစ္မိေသာ္လည္း က်ေနာ္က သူေျပာလိုသည္မ်ားကို နားေထာင္ရန္ အသင့္ျပင္ထားခဲ့ပါသည္။ အီတလီႏိုင္ငံထုတ္ La Repubblica သတင္းစာတြင္ ယခု ေတြ႔ဆံု ေမးျမန္းခန္းကို မၾကာေသးမီက ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ္လည္း ယခုေဖာ္ျပထားသည္က ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းခန္း၏ အက်ယ္ျဖစ္သည္။ ဤသတင္းေၾကာင့္လည္း အီတလီႏိုင္ငံတြင္ မေက်နပ္ ဆႏၵျပမႈအခ်ဳိ႕ ရွိခဲ့ေသးသည္။
အိမ္အတြင္း ဝင္သြားၿပီးေနာက္ က်ေနာ့္ကို ဦးေတဇက ႀကိဳဆို၍ ဥေရာပအလယ္ေခတ္ ခ်ပ္ဝပ္တန္ဆာမ်ားျဖင့္ ခ်ယ္သထားၿပီး၊ လိပ္သဲေက်ာက္ျပားမ်ား ခင္းထားသည့္ အခန္းမ်ားကိုျဖတ္၍ ေခၚေဆာင္သြားသည္။ ထူးထူးျခားျခား ေက်ာက္လံုးတိုင္ႀကီးမ်ားအၾကားတြင္ ဆာမူ႐ိုင္းဝတ္စံု အ႐ုပ္တခုကိုလည္း ျမင္ခဲ့ရေသးသည္။ က်ေနာ္တို႔က ေႁမြအေရခြံခင္းထားည့္ ဆိုဖာတြင္ ထိုင္ၾကသည္။ အက်ယ္အျပန္႔ ဇိမ္ခံခန္းမၾကီးတြင္ ယခုကုလားထိုင္မ်ားက သက္ေတာင့္သက္သာ ပက္လက္ ကုလားထိုင္မ်ားသဖြယ္ ခ်ခင္းထားျခင္း ျဖစ္သည္။ ကုလားထိုင္လက္တန္းမ်ားကို ေရႊေရာင္ပြတ္လုံးႀကီးမ်ားျဖင့္ ခ်ယ္သထားၿပီး၊ အီတလီမွ ဝယ္ယူလာသည္ဟုလည္း သိရသည္။
အံ့ၾသစရာေကာင္းေလာက္ေအာင္ လန္းဆန္းတက္ႂကြေနသည့္ သူ႔ကိုျမင္ရသည္။ အနက္ေရာင္ ေဘာင္းဘီႏွင့္ ေနကာမ်က္မွန္ကို တပ္ထားသည့္ ဦးေတဇက သူ႔အေနျဖင့္ ယခင္စစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ား အပါအဝင္ ယခု ေရြးခ်ယ္ခံ အရပ္သားအစိုးရႏွင့္ပါ “ ဆက္ဆံေရး အထူးေကာင္းမြန္” သည္ဟု ခ်က္ခ်င္း ဝန္ခံေျပာဆိုသည္။
“ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္က ကိုယ့္ဆံုးျဖတ္ခ်က္နဲ႔ပဲ ကိုယ္လုပ္ပါတယ္” ဟု သူက ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းခန္း မစတင္မီဆိုသည္။ “ က်ေနာ္က ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ လံုးဝမပတ္သက္ပါဘူး က်ေနာ္က မိသားစုစဥ္လာ႐ိုးရာအရ စီးပြားေရးပဲ လုပ္ပါတယ္။ က်ေနာ္အခု ခင္ဗ်ားကို လက္ခံစကားေျပာတယ္ ဆိုတာကလည္း ပထမဦးဆံုးအႀကိမ္ ႏိုင္ငံျခားသား သတင္းေထာက္ တဦးနဲ႔ ေျပာဆိုတာပါပဲ။တခါတည္း သိသြားေစခ်င္တာက က်ေနာ္ဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အခ်မ္းသာဆံုး လူတဦး ျဖစ္တယ္ဆိုတာ သိသြားေစခ်င္တာလည္း ပါတယ္။ တ႐ုတ္ အမ်ားစုက (ျမန္မာျပည္မွာ) ႏိုင္ငံသားယူၿပီး သူတို႔က အခ်မ္းသာဆံုးလို႔ ႂကြားေနၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔က ျမန္မာလူမ်ဳိး မဟုတ္ပါဘူး” ဟု ေျပာသည္။
သည္လိုႏွင့္ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းမႈ စျဖစ္သည္။
ႏိုင္ငံရပ္ျခားနဲ႔ စီးပြားဆက္ဆံကုန္သြယ္ဖို႔ လံုးဝတားျမစ္ထားတဲ့ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းရွင္နဲ႔ စစ္သား ၃,ဝဝဝ ေက်ာ္စာရင္းမွာ ထိပ္ဆံုးက ရွိေနပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႔မ်ား တႏွစ္ကို ေဒၚလာသန္း ၅ဝဝ ေက်ာ္ေလာက္ ဝင္ေငြရေအာင္၊ ကုမၸဏီ တဒါဇင္ေလာက္ ပိုင္ဆိုင္ေအာင္၊ ရဟတ္ယာဥ္ေတြကေန ပတၱျမားအထိ လုပ္ငန္းေပါင္းစံုကို ဘယ္လိုမ်ား စီမံခန္႔ခြဲပါသလဲ။
“ က်ေနာ့္ အခုပိုင္ဆိုင္မႈေတြက အေနာက္တိုင္း ဒဏ္ခတ္မႈေတြေၾကာင့္ က်ေနာ့္မွာ ဘာျပႆနာမွ မျဖစ္ဘူးဆိုတာ ျပေနတာပဲ။ တကယ္ေတာ့ က်ေနာ္က အေနသာခ်ည္းပဲ။ အခုနာမည္ပ်က္စာရင္းမွာပဲတဲ့ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြေတာင္၊ ဘယ္သူမွ ဘာမွမျဖစ္ၾကပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ့္ႏိုင္ငံ စီးပြားေရးက တ႐ုတ္နဲ႔ ကုန္သြယ္ေရးတခုတည္းကိုပဲ မွီေနရတာေတာ့ မျဖစ္ေစခ်င္ဘူး။ သူတို႔မွာ ပိုက္ဆံရွိတယ္။ ဘာျဖစ္ျဖစ္ လိုခ်င္တာ လုပ္ႏိုင္ၾကတယ္။ က်ေနာ့္မိုင္းက ေက်ာက္စိမ္းေတြ၊ အဖိုးတန္ေက်ာက္ေတြက အစေပါ့။ တ႐ုတ္က ဒီမွာ အႀကီးအက်ယ္ မ်က္ေစ့က်ေနတာ လူတိုင္းသိပါတယ္။ တ႐ုတ္က သူတို႔ထြက္ကုန္ပစၥည္းေတြကို မလကၠာ ေရလက္ၾကားကို မျဖတ္ဘဲ အေရွ႕အလယ္ပိုင္း၊ အာဖရိကကိုပို႔ဖို႔ လံုၿခံဳတဲ့ ကုန္သြယ္လမ္းေၾကာင္း လိုခ်င္ေနတယ္။ မလကၠာေရလက္ၾကားက အေမရိကန္ ခ်ဳပ္ကိုင္ထားတာ။ ဒါေၾကာင့္ သူတို႔က (ျမန္မာႏိုင္ငံ) အေနာက္ဖက္ကမ္းေျခမွာ ဆိပ္ကမ္းအႀကီးအက်ယ္ ေဆာက္ေနၾကတာ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံကိုျဖတ္ၿပီး ရထားလမ္းကိုလည္း နယ္စပ္ကတဆင့္ ကူမင္းအထိ ေဖာက္ဦးမွာ။ က်ေနာ္တို႔ ဓာတ္ေငြ႔ေတြလည္း အဲဒီကို မိုင္ရာခ်ီတဲ့ ပိုက္လိုင္းေတြကတဆင့္ သြားၾကမွာပဲ”
ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြကေရာ တ႐ုတ္ေတြ ခ်ယ္လွယ္ လႊမ္းမိုးလာမွာကို မစိုးရိမ္ၾကဘူးလား။
“ ဒါကေတာ့ ေသခ်ာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျပည္ပကသူေတြ မသိတာက အခုလို ပိတ္ဆို႔ဒဏ္ခတ္မႈေတြေၾကာင့္ ျမန္မာျပည္ကို ေနာက္ဆံုးတ႐ုတ္ လက္ထဲတြန္းပို႔သလို ျဖစ္ေနတာမသိၾကဘူး။ ၿပီးခဲ့တဲ့ရက္ေတြကပဲ တ႐ုတ္ကေဒၚလာ ၃ဝ ဘီလီယံေခ်းဖို႔ ကမ္းလွမ္းလာတယ္။ အစိုးရက အခုလက္မခံေသးေပမယ့္၊ သိပ္ၾကာမယ္ေတာ့ မထင္ပါဘူး။ လက္ခံမွာပါ။ အျပန္အလွန္အေနနဲ႔ သူတို႔က လုပ္ပိုင္ခြင့္ေတြ ပိုရလာမွာပါ။ အခုလိုျဖစ္ေနရတာက အီရတ္ႏိုင္ငံမွာ လုပ္ခဲ့တာနဲ႔ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာေတြေၾကာင့္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ သမိုင္းမွာ အဆိုးရြားဆံုး သမၼတလို႔ နာမည္တင္ က်န္ရစ္မယ့္ (သမၼတေဟာင္း) ေဂ်ာ့ဘုရွ္ရဲ႕ “ ကိုယ္က်င့္တရားအေပၚအေျခခံတဲ့မူ ” (Moral Principles) ကို လိုက္နာေနၾကလို႔ပဲ။ ဒါေပမယ့္ ခင္ဗ်ားတို႔ က်ေနာ္တို႔အေပၚ ခ်မွတ္တဲ့ ျပစ္ဒဏ္ေတြကို တကယ္နစ္နာ ခံစားရသူေတြကေတာ့ ဆင္းရဲတဲ့သူေတြပဲ။ တေန႔လုပ္မွ တေန႔စားရတဲ့ သူေတြပဲ ”
ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကေတာ့ အခုလို စီးပြားေရးစနစ္ကို တလြဲတေခ်ာ္ စီမံခန္႔ခြဲခဲ့မႈေတြအတြက္ စစ္အစိုးရမွာ တာဝန္ရွိတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ IMF (အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ေငြေၾကးရန္ပံုေငြအဖြဲ႕) ကလည္း အလားတူပဲ ေျပာပါတယ္။ ဒါေတြအျပင္ ပိတ္ဆို႔ ဒဏ္ခတ္မႈက လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြအတြက္ အျပစ္ဒဏ္ခတ္တာက သိသာထင္ရွားပါတယ္။
“တ႐ုတ္ႏိုင္ငံဟာလည္း လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္တယ္လို႔ အၿမဲစြပ္စြဲေနတာပဲ။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ကိုက်ေတာ့ ဘာျဖစ္လို႔ ျပစ္ဒဏ္ခတ္ ပိတ္ဆို႔တာ မရွိသလဲ။ အခုဦးေဆာင္ၿပီး ဒဏ္ခတ္ အျပစ္ေပးေရး လုပ္ေနတဲ့ အေမရိကန္၊ ျပင္သစ္တို႔လို ႏိုင္ငံေတြဆီက ရွယ္ဗရြန္တို႔၊ တိုတယ္တို႔လို ကုမၸဏီေတြက်ေတာ့ ဘယ္လို အတားအဆီးမွ မရွိဘဲနဲ႔ ဒီမွာ အလုပ္လုပ္ ေနၾကတယ္။ ဒီလူေတြက အေျပာနဲ႔အလုပ္ မညီတဲ့သူေတြပဲ။ က်င့္ဝတ္အတိုင္းေျပာတယ္။ ဒါေပမယ့္အစိုးရရဲ႕ အိတ္ထဲကိုေတာ့ ပိုက္ဆံေတြ ထည့္ေပးေနၾကတယ္။ တ႐ုတ္၊ အိႏၵိယ၊ ထိုင္း၊ စကၤာပူ၊ ကိုရီးယားတို႔ေတာ့ ဒီလိုမဟုတ္ဘူး”
ပိတ္ဆို႔ဒဏ္ခတ္မႈေၾကာင့္ အမွန္တကယ္ သက္ေရာက္မႈေတြ ဘယ္လိုျဖစ္ေနတယ္လို႔ ထင္ပါသလဲ။
“ ဥပမာတခုဆိုပါစို႔။ ႏိုင္ငံျခား ခရီးသြားေတြ မလာရင္ ဟိုတယ္အလုပ္သမားေတြ၊ စားေသာက္ဆိုင္ေတြ၊ သားငါးနဲ႔ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ ေရာင္းသူေတြ လုပ္ကိုင္စားၾကမွာလဲ။ အိႏၵိယနဲ႔ တ႐ုတ္ကိုခ်ည္း က်ေနာ္တို႔က ေရာင္းမယ္ဆိုရင္ အဲဒါက ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ မရွိတဲ့ ေစ်းကြက္ပဲ။ က်ေနာ္တို႔ပစၥည္းေတြ ေစ်းေကာင္းရမွာ မဟုတ္ဘူး။ ဆိုလိုတာက လူဦးေရရဲ႕ ၇၅% ရွိတဲ့ က်ေနာ္တို႔ လယ္သမားေတြ ငတ္ကုန္ၾကလိမ့္မယ္။ ၾကည့္ ... က်ေနာ္က ကုန္သည္မိသားစုက ႀကီးျပင္းလာတာ၊ ဦးေနဝင္း ဆိုရွယ္လစ္ေခတ္က ျပည္သူပိုင္သိမ္းေတာ့ က်ေနာ္တို႔ အကုန္ကုန္တာပဲ။ က်ေနာ့္ ေယာကၡမႀကီး (စစ္တပ္ႏွင့္ အဆက္အသြယ္ ေကာင္းသူ ျဖစ္သည္) ကတဆင့္၊ သစ္ေတာေျမေတြ ဝယ္ခြင့္ရၿပီး ေငြအမ်ားအျပား ရလာတာ။ ကၽြန္းသစ္ေတြ ထုတ္ေရာင္းရင္းနဲ႔ ဆယ္ေဒၚလာကေန ေထာင္ဂဏန္း ျဖစ္လာတာ။ က်ေနာ္လိုက္နာရဖို႔ရွိတာက က်ေနာ့္ကို ခ်မ္းသာလာေအာင္ လုပ္ေပးခဲ့တဲ့၊ ဒီႏိုင္ငံရဲ႕ ဥပေဒေတြကို ေလးစားလိုက္နာဖို႔ပဲ။ သူတို႔ေတြေကာင္းတယ္၊ ဆိုးတယ္ဆိုတာ က်ေနာ္ဆံုးျဖတ္ေနဖို႔ မဟုတ္ဘူး။ က်ေနာ့္အတြက္ေတာ့ သူတို႔ေတြက ေကာင္းတယ္ ”
ခုလို ဆင္းရဲမြဲေတမႈေတြ၊ အတိုက္အခံေတြကို ဖမ္းဆီးေနတာေတြ၊ သဘာဝရင္းျမစ္ေတြကို ထင္တိုင္း ေရာင္းစားေနတာေတြေၾကာင့္ ခင္ဗ်ား စိတ္အေႏွာက္အယွက္ မျဖစ္ရဘူးလား။
“ ေသခ်ာတာေပါ့။ ျပႆနာ ရွိတာေပါ့။ က်ေနာ္တို႔က လူသားေတြပဲ၊ က်ေနာ္တို႔လည္း အမွားေတြ လုပ္မိတာေပါ့။ ခင္ဗ်ားတို႔ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္လည္း (အီတလီဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဆီလ္ဗီယို ဘာလူစ္ကိုနီ) အၿမဲတမ္း မိန္းမကိစၥျပႆနာ ရွိေနတာပဲ၊ ဆိုပါစို႔။ အခု က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္ လည္ပတ္ လုပ္ကိုင္ေနတာ ၈ဝ% ေလာက္ေတာ့ သေဘာတူပါတယ္။ အတိုက္အခံေတြက ဥပေဒ ခ်ဳိးေဖာက္တဲ့အတြက္ ေပးဆပ္ေနရတာ၊ မူအရ ေျပာမယ္ဆိုရင္ေတာ့ စကၤာပူလည္း ဒီမိုကေရစီမဟုတ္ပါဘူး။ သူတို႔မွာလည္း တပါတီပဲရွိတာပဲ။ က်ေနာ္ထင္တာက ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းနဲ႔ တပ္မေတာ္ကလူ ရာခိုင္ႏႈန္းအမ်ားစုက တိုင္းျပည္ကို ခ်စ္ၾကပါတယ္။ ႀကီးပြားတာ ျမင္ေစခ်င္ပါတယ္။ အခု အတိတ္ကထက္စာရင္ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ပိုၿပီး အင္အားေကာင္းလာပါၿပီ။ ဒါ့အျပင္ စစ္တပ္ကလည္း အရပ္သားေတြကို တျဖည္းျဖည္း ပိုၿပီးလမ္းဖြင့္ ေပးလာတယ္။ တိုင္းေဒသေတြမွာ ထိပ္ပိုင္းမွာ စစ္သားေတြ ရွိေနေသးေပမယ့္ အရပ္သားေတြ ဦးေဆာင္ေနၾကပါၿပီ”
လူအမ်ားစုကေတာ့ အခုအေျပာင္းအလဲဟာ အေပၚယံပဲလို႔ ေျပာေနၾကပါတယ္။
“အခုကိစၥမွာ အကန္႔အသတ္ေတြ ဘယ္ေလာက္မ်ားမ်ား ရွိေနေသးတယ္လို႔ ခင္ဗ်ားထင္ထင္၊ အရာကိစၥအားလံုးကို ႏိုင္ငံေတာ္ပိုင္ လုပ္ထားတဲ့ ဆိုရွယ္လစ္၊ ကြန္ျမဴနစ္စနစ္ေတြထက္ေတာ့ ပိုၿပီး ဒီမိုကေရစီက်ပါေသးတယ္။ သူတို႔က ဒဏ္ခတ္ ပိတ္ဆို႔ထားသည္ျဖစ္ေစ၊ ပိတ္ဆို႔မႈ မရွိဘူးပဲျဖစ္ေစ လုပ္ငန္းရွင္ေတြလာၿပီး စီးပြားလုပ္ႏိုင္ၾကတယ္။ သူတို႔က စကၤာပူမွာရွိေတာ့ က်ေနာ့္ဘဏ္အေကာင့္ကို ပိတ္လိုက္တာေတာင္ က်ေနာ္ဆက္ၿပီး ရွင္သန္ေနတုန္းပဲ။ ဒီလိုနဲ႔က်ေနာ္က တ႐ုတ္နဲ႔ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းက ဘဏ္ေတြဆီကို ေရႊ႔ရတယ္။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္ကဒီမွာေနၿပီး၊ ဒီမွာပဲ အခြန္ေပးရတယ္။ က်ေနာ့္အေဖက ဒီလိုသင္ၾကားထားတာကိုး။ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ေတြက က်ေနာ္က စိတ္ေပါက္ေပါက္နဲ႔ ႏိုင္ငံျခားသားအျဖစ္ ခံယူခ်င္တဲ့စိတ္ရွိေနေတာ့ သူက က်ေနာ့္ကိုစိတ္ဆိုးတယ္။ 'မင္းႏိုင္ငံျခားသြားခ်င္ရင္ မင္းအခုခ်မ္းသာႂကြယ္ဝမႈေတြေၾကာင့္ တျခားႏိုင္ငံေတြက ပိုၿပီးခ်မ္းသာလာလိမ့္မယ္။ ကိုယ့္ႏိုင္ငံက ခ်မ္းသာလာမွာ မဟုတ္ဘူး' လို႔ ေျပာတယ္”
ကိုယ့္ဘဝတက္လမ္းရွာဖို႔ စခဲ့တုန္းက အသက္ငယ္ငယ္ရြယ္ရြယ္မွာ ဘယ္လို အေၾကာင္းအခ်က္ေတြေၾကာင့္ စစ္အစိုးရနဲ႔ သိပ္ၿပီး နီးစပ္ခဲ့ရပါသလဲ။
“က်ေနာ္စတုန္းက လက္ဗလာနဲ႔စခဲ့ရတာ၊ ၁၉၈၈ တုန္းက တစ္ေန႔ကို ၁၄ နာရီေလာက္ အလုပ္လုပ္ခဲ့ရတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ပဲ ေက်ာင္းသားအံုႂကြမႈေတြ ျဖစ္ခဲ့တာ။ သူတို႔ေအာင္ျမင္တာက ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေနဝင္းဦးေဆာင္တဲ့ ဆိုရွယ္လစ္စနစ္ေတာ့ က်ဆံုးခဲ့ရတယ္။ က်ေနာ္က ပြင့္လင္းလာတဲ့ အေျခအေနအေပၚ အခြင့္အလမ္းေတြ ရွာတယ္။ စစ္အစိုးရ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအေပၚ ေဝဖန္ေနဖို႔က က်ေနာ့္အလုပ္ မဟုတ္ဘူး။ ဒီလိုစစ္အာဏာနဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးက ဟိုအရင္ ဘုရင္စနစ္ေတြကတည္းက ရွိခဲ့တာ။ ၁၉၉ဝ ခုႏွစ္ေတြမွာ လူတိုင္းကို လာေရာက္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံဖို႔ ဖိတ္ေခၚတယ္။ စီးပြားေရးက ပိုပြင့္လင္းလာေတာ့ ရွယ္ဗရြန္တို႔ တိုတယ္တို႔ ေရာက္လာၾကတယ္။ ဒီကိစၥပဲ က်ေနာ္ ဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆို႔မႈေတြအေပၚ ေဒါသ ထြက္ေနတာ။ က်ေနာ့္ကို ဘာလို႔ အျပစ္ ေျပာေနၾကတာလဲ။ သန္းႂကြယ္သူေဌး ျဖစ္လာလို႔လား။ ဒါေပမယ့္ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္ တုန္းက က်ေနာ့္ပထမဦးဆံုး လုပ္ငန္းလုပ္ခြင့္ရဖို႔ က်ေနာ့္အိမ္ေတြ၊ ကားေတြေရာင္းၿပီး ရင္းခဲ့ရတယ္။ က်ေနာ့္မွာရွိတဲ့ ေငြတျပားမက်န္ ထည့္ၿပီး စြန္႔စားခဲ့ရတယ္။ က်ေနာ္အခု အနားယူလို႔ရၿပီ။ နားရင္လည္း နားမယ္။ ဒါေၾကာင့္ က်ေနာ့္ အေပၚဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္၊ က်န္တာေတြ မစဥ္းစားဘဲ အခုလို ေျပာျပေနတာ။ က်ေနာ္က အေမရိကန္ေတြကို ေျပာတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံကို လာၾကည့္၊ ဖြင့္ေပးလိုက္တဲ့အေပၚ (ျဖစ္လာမွာကို) ယံုၾကည္စမ္းပါ။ စီအိုင္ေအက တီထြင္ဖန္တီးေနတဲ့ အဓိပၸါယ္မရွိတာေတြ ယံုမေနနဲ႔။ အခုက အၿပိဳင္အဆိုင္ျဖစ္ေနၾကၿပီ။ က်ေနာ့္စကား မယံုမရွိနဲ႔။ ျမန္မာျပည္မွာက က်န္ကမၻာနဲ႔ မတူတဲ့ သဘာဝရင္းျမစ္ေတြရွိတယ္။ က်ေနာ္တို႔မွာ ခ်ဳိ႕တဲ့ေနတာတခုက ပညာေရးပဲ။ တခ်ိန္တုန္းက က်ေနာ္တို႔ဆီက အေတာ္ဆံုးေတြက အေမရိက၊ အဂၤလန္မွာသာ စာသြားသင္ႏိုင္ခဲ့တယ္။ အခုေတာ့ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ ႐ုရွား ေက်ာင္းထြက္ေတြပဲ ရွိတယ္”
Raimondo Bultrini ေရးသားသည့္ Tay Za talks sanctions, business and Burma ကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပန္ဆို ေဖာ္ျပပါသည္။ ယခုေတြ႔ဆံုေမးျမန္းမႈ၏ အက်ဥ္းကို အီတလီသတင္းစာ La Repubblica တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီး ျဖစ္သည္။
သူစီးပြားတက္လာခ်ိန္မွစ၍ ယခုသန္းႂကြယ္သူေဌး ျဖစ္လာခ်ိန္အထိ ႏိုင္ငံ၏ အာဏာပိုင္ စစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ နီးစပ္ အဆက္အသြယ္ ေကာင္းမႈေၾကာင့္ အက်ဳိးျဖစ္လာရသူ ျဖစ္သလို၊ ျမန္မာစစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ားကဲ့သို႔ သူက သိုသိုသိပ္သိပ္ေန ထိုင္ေနရသူလည္း ျဖစ္သည္။ အာရွတိုက္အတြင္း၊ သို႔မဟုတ္ ကမၻာတခုလံုးတြင္လည္း ျဖစ္ခ်င္ျဖစ္မည္၊ အလြန္အမင္း ထိန္းခ်ဳပ္ထားသည့္ စီးပြားေရးစနစ္ က်င့္သံုးေနေသာ ႏိုင္ငံတခုတြင္ သူက အႀကီးဆံုး စီးပြားေရးကြန္ရက္ကို ပိုင္ဆိုင္ထားသူ တဦးလည္း ျဖစ္သည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံအေပၚ ဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆို႔ အေရးယူထားသည့္အနက္ ပစ္ဒဏ္ခတ္ထားသည့္ လူပုဂၢိဳလ္ ၃,ဝဝဝ စရင္းတြင္ သူ႔နာမည္လည္း အပါအဝင္ျဖစ္သည္။ မၾကာေသးမီက အရပ္သား အစိုးရသစ္အသြင္ ေျပာင္းလဲခဲ့ၿပီ ဆိုသည့္အခါ၊ သူကလည္း အေမွာင္အရိပ္ၾကားမွ ေရွ႕တလွမ္းတိုး ေခါင္းျပဴထြက္လာခဲ့သည္။
ဦးေတဇက ယခုအခါ အသက္ ၄၇ ႏွစ္ ရွိၿပီ ျဖစ္ၿပီး၊ ကေလး ၃ ဦး၏ ဖခင္လည္း ျဖစ္သည္။ သူ႔သားတဦးက ေရာ့ခ္ ဝါသနာပါသူ တဦးျဖစ္ၿပီး၊ အသက္ ၁၄ ႏွစ္အရြယ္သမီးမွာ မၾကာေသးမီက အီတလီႏိုင္ငံ၊ မီလန္ၿမိဳ႕ ေဆး႐ံုတခုတြင္ အေၾကာေသေရာဂါ (ပိုလီယို) အတြက္ ကုသမႈ ခံယူခဲ့ရေသးသည္။ ဤသတင္းက လူသိရွင္ၾကား ေပါက္ၾကားလာခဲ့ၿပီးေနာက္၊ အီတလီႏိုင္ငံတြင္ အခ်ဳိ႕ေသာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားက ယခုကဲ့သို႔ တားျမစ္ထားသူတဦး၏ မိသားစုအေပၚ ေဆးကုသခြင့္ ဗီဇာထုတ္ေပးခဲ့မႈကို ကန္႔ကြက္ေနၾကျပန္သည္။ ေသခ်ာသည္ကေတာ့ လူသားခ်င္းစာနာမႈ အေျခခံေပၚတြင္ ေနထိုင္ခြင့္ လက္မွတ္ ထုတ္ေပးခဲ့ျခင္း ျဖစ္ေပလိမ့္မည္။
ယခုလို ဦးေတဇႏွင့္ ကိုယ္တိုင္ကိုယ္က် ေတြ႔ဆံုႏိုင္ျခင္းက သတင္းဦးဟု ဆိုႏိုင္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဤသတင္းမ်ဳိးအေပၚ သတင္းေထာက္တဦး အေနျဖင့္ အနည္းငယ္ ရွက္ရြံ႕ စိတ္မသက္မသာ ျဖစ္မိေသာ္လည္း က်ေနာ္က သူေျပာလိုသည္မ်ားကို နားေထာင္ရန္ အသင့္ျပင္ထားခဲ့ပါသည္။ အီတလီႏိုင္ငံထုတ္ La Repubblica သတင္းစာတြင္ ယခု ေတြ႔ဆံု ေမးျမန္းခန္းကို မၾကာေသးမီက ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ္လည္း ယခုေဖာ္ျပထားသည္က ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းခန္း၏ အက်ယ္ျဖစ္သည္။ ဤသတင္းေၾကာင့္လည္း အီတလီႏိုင္ငံတြင္ မေက်နပ္ ဆႏၵျပမႈအခ်ဳိ႕ ရွိခဲ့ေသးသည္။
အိမ္အတြင္း ဝင္သြားၿပီးေနာက္ က်ေနာ့္ကို ဦးေတဇက ႀကိဳဆို၍ ဥေရာပအလယ္ေခတ္ ခ်ပ္ဝပ္တန္ဆာမ်ားျဖင့္ ခ်ယ္သထားၿပီး၊ လိပ္သဲေက်ာက္ျပားမ်ား ခင္းထားသည့္ အခန္းမ်ားကိုျဖတ္၍ ေခၚေဆာင္သြားသည္။ ထူးထူးျခားျခား ေက်ာက္လံုးတိုင္ႀကီးမ်ားအၾကားတြင္ ဆာမူ႐ိုင္းဝတ္စံု အ႐ုပ္တခုကိုလည္း ျမင္ခဲ့ရေသးသည္။ က်ေနာ္တို႔က ေႁမြအေရခြံခင္းထားည့္ ဆိုဖာတြင္ ထိုင္ၾကသည္။ အက်ယ္အျပန္႔ ဇိမ္ခံခန္းမၾကီးတြင္ ယခုကုလားထိုင္မ်ားက သက္ေတာင့္သက္သာ ပက္လက္ ကုလားထိုင္မ်ားသဖြယ္ ခ်ခင္းထားျခင္း ျဖစ္သည္။ ကုလားထိုင္လက္တန္းမ်ားကို ေရႊေရာင္ပြတ္လုံးႀကီးမ်ားျဖင့္ ခ်ယ္သထားၿပီး၊ အီတလီမွ ဝယ္ယူလာသည္ဟုလည္း သိရသည္။
အံ့ၾသစရာေကာင္းေလာက္ေအာင္ လန္းဆန္းတက္ႂကြေနသည့္ သူ႔ကိုျမင္ရသည္။ အနက္ေရာင္ ေဘာင္းဘီႏွင့္ ေနကာမ်က္မွန္ကို တပ္ထားသည့္ ဦးေတဇက သူ႔အေနျဖင့္ ယခင္စစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ား အပါအဝင္ ယခု ေရြးခ်ယ္ခံ အရပ္သားအစိုးရႏွင့္ပါ “ ဆက္ဆံေရး အထူးေကာင္းမြန္” သည္ဟု ခ်က္ခ်င္း ဝန္ခံေျပာဆိုသည္။
“ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္က ကိုယ့္ဆံုးျဖတ္ခ်က္နဲ႔ပဲ ကိုယ္လုပ္ပါတယ္” ဟု သူက ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းခန္း မစတင္မီဆိုသည္။ “ က်ေနာ္က ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ လံုးဝမပတ္သက္ပါဘူး က်ေနာ္က မိသားစုစဥ္လာ႐ိုးရာအရ စီးပြားေရးပဲ လုပ္ပါတယ္။ က်ေနာ္အခု ခင္ဗ်ားကို လက္ခံစကားေျပာတယ္ ဆိုတာကလည္း ပထမဦးဆံုးအႀကိမ္ ႏိုင္ငံျခားသား သတင္းေထာက္ တဦးနဲ႔ ေျပာဆိုတာပါပဲ။တခါတည္း သိသြားေစခ်င္တာက က်ေနာ္ဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အခ်မ္းသာဆံုး လူတဦး ျဖစ္တယ္ဆိုတာ သိသြားေစခ်င္တာလည္း ပါတယ္။ တ႐ုတ္ အမ်ားစုက (ျမန္မာျပည္မွာ) ႏိုင္ငံသားယူၿပီး သူတို႔က အခ်မ္းသာဆံုးလို႔ ႂကြားေနၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔က ျမန္မာလူမ်ဳိး မဟုတ္ပါဘူး” ဟု ေျပာသည္။
သည္လိုႏွင့္ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းမႈ စျဖစ္သည္။
ႏိုင္ငံရပ္ျခားနဲ႔ စီးပြားဆက္ဆံကုန္သြယ္ဖို႔ လံုးဝတားျမစ္ထားတဲ့ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းရွင္နဲ႔ စစ္သား ၃,ဝဝဝ ေက်ာ္စာရင္းမွာ ထိပ္ဆံုးက ရွိေနပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႔မ်ား တႏွစ္ကို ေဒၚလာသန္း ၅ဝဝ ေက်ာ္ေလာက္ ဝင္ေငြရေအာင္၊ ကုမၸဏီ တဒါဇင္ေလာက္ ပိုင္ဆိုင္ေအာင္၊ ရဟတ္ယာဥ္ေတြကေန ပတၱျမားအထိ လုပ္ငန္းေပါင္းစံုကို ဘယ္လိုမ်ား စီမံခန္႔ခြဲပါသလဲ။
“ က်ေနာ့္ အခုပိုင္ဆိုင္မႈေတြက အေနာက္တိုင္း ဒဏ္ခတ္မႈေတြေၾကာင့္ က်ေနာ့္မွာ ဘာျပႆနာမွ မျဖစ္ဘူးဆိုတာ ျပေနတာပဲ။ တကယ္ေတာ့ က်ေနာ္က အေနသာခ်ည္းပဲ။ အခုနာမည္ပ်က္စာရင္းမွာပဲတဲ့ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြေတာင္၊ ဘယ္သူမွ ဘာမွမျဖစ္ၾကပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ့္ႏိုင္ငံ စီးပြားေရးက တ႐ုတ္နဲ႔ ကုန္သြယ္ေရးတခုတည္းကိုပဲ မွီေနရတာေတာ့ မျဖစ္ေစခ်င္ဘူး။ သူတို႔မွာ ပိုက္ဆံရွိတယ္။ ဘာျဖစ္ျဖစ္ လိုခ်င္တာ လုပ္ႏိုင္ၾကတယ္။ က်ေနာ့္မိုင္းက ေက်ာက္စိမ္းေတြ၊ အဖိုးတန္ေက်ာက္ေတြက အစေပါ့။ တ႐ုတ္က ဒီမွာ အႀကီးအက်ယ္ မ်က္ေစ့က်ေနတာ လူတိုင္းသိပါတယ္။ တ႐ုတ္က သူတို႔ထြက္ကုန္ပစၥည္းေတြကို မလကၠာ ေရလက္ၾကားကို မျဖတ္ဘဲ အေရွ႕အလယ္ပိုင္း၊ အာဖရိကကိုပို႔ဖို႔ လံုၿခံဳတဲ့ ကုန္သြယ္လမ္းေၾကာင္း လိုခ်င္ေနတယ္။ မလကၠာေရလက္ၾကားက အေမရိကန္ ခ်ဳပ္ကိုင္ထားတာ။ ဒါေၾကာင့္ သူတို႔က (ျမန္မာႏိုင္ငံ) အေနာက္ဖက္ကမ္းေျခမွာ ဆိပ္ကမ္းအႀကီးအက်ယ္ ေဆာက္ေနၾကတာ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံကိုျဖတ္ၿပီး ရထားလမ္းကိုလည္း နယ္စပ္ကတဆင့္ ကူမင္းအထိ ေဖာက္ဦးမွာ။ က်ေနာ္တို႔ ဓာတ္ေငြ႔ေတြလည္း အဲဒီကို မိုင္ရာခ်ီတဲ့ ပိုက္လိုင္းေတြကတဆင့္ သြားၾကမွာပဲ”
ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြကေရာ တ႐ုတ္ေတြ ခ်ယ္လွယ္ လႊမ္းမိုးလာမွာကို မစိုးရိမ္ၾကဘူးလား။
“ ဒါကေတာ့ ေသခ်ာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျပည္ပကသူေတြ မသိတာက အခုလို ပိတ္ဆို႔ဒဏ္ခတ္မႈေတြေၾကာင့္ ျမန္မာျပည္ကို ေနာက္ဆံုးတ႐ုတ္ လက္ထဲတြန္းပို႔သလို ျဖစ္ေနတာမသိၾကဘူး။ ၿပီးခဲ့တဲ့ရက္ေတြကပဲ တ႐ုတ္ကေဒၚလာ ၃ဝ ဘီလီယံေခ်းဖို႔ ကမ္းလွမ္းလာတယ္။ အစိုးရက အခုလက္မခံေသးေပမယ့္၊ သိပ္ၾကာမယ္ေတာ့ မထင္ပါဘူး။ လက္ခံမွာပါ။ အျပန္အလွန္အေနနဲ႔ သူတို႔က လုပ္ပိုင္ခြင့္ေတြ ပိုရလာမွာပါ။ အခုလိုျဖစ္ေနရတာက အီရတ္ႏိုင္ငံမွာ လုပ္ခဲ့တာနဲ႔ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာေတြေၾကာင့္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ သမိုင္းမွာ အဆိုးရြားဆံုး သမၼတလို႔ နာမည္တင္ က်န္ရစ္မယ့္ (သမၼတေဟာင္း) ေဂ်ာ့ဘုရွ္ရဲ႕ “ ကိုယ္က်င့္တရားအေပၚအေျခခံတဲ့မူ ” (Moral Principles) ကို လိုက္နာေနၾကလို႔ပဲ။ ဒါေပမယ့္ ခင္ဗ်ားတို႔ က်ေနာ္တို႔အေပၚ ခ်မွတ္တဲ့ ျပစ္ဒဏ္ေတြကို တကယ္နစ္နာ ခံစားရသူေတြကေတာ့ ဆင္းရဲတဲ့သူေတြပဲ။ တေန႔လုပ္မွ တေန႔စားရတဲ့ သူေတြပဲ ”
ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကေတာ့ အခုလို စီးပြားေရးစနစ္ကို တလြဲတေခ်ာ္ စီမံခန္႔ခြဲခဲ့မႈေတြအတြက္ စစ္အစိုးရမွာ တာဝန္ရွိတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ IMF (အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ေငြေၾကးရန္ပံုေငြအဖြဲ႕) ကလည္း အလားတူပဲ ေျပာပါတယ္။ ဒါေတြအျပင္ ပိတ္ဆို႔ ဒဏ္ခတ္မႈက လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြအတြက္ အျပစ္ဒဏ္ခတ္တာက သိသာထင္ရွားပါတယ္။
“တ႐ုတ္ႏိုင္ငံဟာလည္း လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္တယ္လို႔ အၿမဲစြပ္စြဲေနတာပဲ။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ကိုက်ေတာ့ ဘာျဖစ္လို႔ ျပစ္ဒဏ္ခတ္ ပိတ္ဆို႔တာ မရွိသလဲ။ အခုဦးေဆာင္ၿပီး ဒဏ္ခတ္ အျပစ္ေပးေရး လုပ္ေနတဲ့ အေမရိကန္၊ ျပင္သစ္တို႔လို ႏိုင္ငံေတြဆီက ရွယ္ဗရြန္တို႔၊ တိုတယ္တို႔လို ကုမၸဏီေတြက်ေတာ့ ဘယ္လို အတားအဆီးမွ မရွိဘဲနဲ႔ ဒီမွာ အလုပ္လုပ္ ေနၾကတယ္။ ဒီလူေတြက အေျပာနဲ႔အလုပ္ မညီတဲ့သူေတြပဲ။ က်င့္ဝတ္အတိုင္းေျပာတယ္။ ဒါေပမယ့္အစိုးရရဲ႕ အိတ္ထဲကိုေတာ့ ပိုက္ဆံေတြ ထည့္ေပးေနၾကတယ္။ တ႐ုတ္၊ အိႏၵိယ၊ ထိုင္း၊ စကၤာပူ၊ ကိုရီးယားတို႔ေတာ့ ဒီလိုမဟုတ္ဘူး”
ပိတ္ဆို႔ဒဏ္ခတ္မႈေၾကာင့္ အမွန္တကယ္ သက္ေရာက္မႈေတြ ဘယ္လိုျဖစ္ေနတယ္လို႔ ထင္ပါသလဲ။
“ ဥပမာတခုဆိုပါစို႔။ ႏိုင္ငံျခား ခရီးသြားေတြ မလာရင္ ဟိုတယ္အလုပ္သမားေတြ၊ စားေသာက္ဆိုင္ေတြ၊ သားငါးနဲ႔ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ ေရာင္းသူေတြ လုပ္ကိုင္စားၾကမွာလဲ။ အိႏၵိယနဲ႔ တ႐ုတ္ကိုခ်ည္း က်ေနာ္တို႔က ေရာင္းမယ္ဆိုရင္ အဲဒါက ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ မရွိတဲ့ ေစ်းကြက္ပဲ။ က်ေနာ္တို႔ပစၥည္းေတြ ေစ်းေကာင္းရမွာ မဟုတ္ဘူး။ ဆိုလိုတာက လူဦးေရရဲ႕ ၇၅% ရွိတဲ့ က်ေနာ္တို႔ လယ္သမားေတြ ငတ္ကုန္ၾကလိမ့္မယ္။ ၾကည့္ ... က်ေနာ္က ကုန္သည္မိသားစုက ႀကီးျပင္းလာတာ၊ ဦးေနဝင္း ဆိုရွယ္လစ္ေခတ္က ျပည္သူပိုင္သိမ္းေတာ့ က်ေနာ္တို႔ အကုန္ကုန္တာပဲ။ က်ေနာ့္ ေယာကၡမႀကီး (စစ္တပ္ႏွင့္ အဆက္အသြယ္ ေကာင္းသူ ျဖစ္သည္) ကတဆင့္၊ သစ္ေတာေျမေတြ ဝယ္ခြင့္ရၿပီး ေငြအမ်ားအျပား ရလာတာ။ ကၽြန္းသစ္ေတြ ထုတ္ေရာင္းရင္းနဲ႔ ဆယ္ေဒၚလာကေန ေထာင္ဂဏန္း ျဖစ္လာတာ။ က်ေနာ္လိုက္နာရဖို႔ရွိတာက က်ေနာ့္ကို ခ်မ္းသာလာေအာင္ လုပ္ေပးခဲ့တဲ့၊ ဒီႏိုင္ငံရဲ႕ ဥပေဒေတြကို ေလးစားလိုက္နာဖို႔ပဲ။ သူတို႔ေတြေကာင္းတယ္၊ ဆိုးတယ္ဆိုတာ က်ေနာ္ဆံုးျဖတ္ေနဖို႔ မဟုတ္ဘူး။ က်ေနာ့္အတြက္ေတာ့ သူတို႔ေတြက ေကာင္းတယ္ ”
ခုလို ဆင္းရဲမြဲေတမႈေတြ၊ အတိုက္အခံေတြကို ဖမ္းဆီးေနတာေတြ၊ သဘာဝရင္းျမစ္ေတြကို ထင္တိုင္း ေရာင္းစားေနတာေတြေၾကာင့္ ခင္ဗ်ား စိတ္အေႏွာက္အယွက္ မျဖစ္ရဘူးလား။
“ ေသခ်ာတာေပါ့။ ျပႆနာ ရွိတာေပါ့။ က်ေနာ္တို႔က လူသားေတြပဲ၊ က်ေနာ္တို႔လည္း အမွားေတြ လုပ္မိတာေပါ့။ ခင္ဗ်ားတို႔ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္လည္း (အီတလီဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဆီလ္ဗီယို ဘာလူစ္ကိုနီ) အၿမဲတမ္း မိန္းမကိစၥျပႆနာ ရွိေနတာပဲ၊ ဆိုပါစို႔။ အခု က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္ လည္ပတ္ လုပ္ကိုင္ေနတာ ၈ဝ% ေလာက္ေတာ့ သေဘာတူပါတယ္။ အတိုက္အခံေတြက ဥပေဒ ခ်ဳိးေဖာက္တဲ့အတြက္ ေပးဆပ္ေနရတာ၊ မူအရ ေျပာမယ္ဆိုရင္ေတာ့ စကၤာပူလည္း ဒီမိုကေရစီမဟုတ္ပါဘူး။ သူတို႔မွာလည္း တပါတီပဲရွိတာပဲ။ က်ေနာ္ထင္တာက ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းနဲ႔ တပ္မေတာ္ကလူ ရာခိုင္ႏႈန္းအမ်ားစုက တိုင္းျပည္ကို ခ်စ္ၾကပါတယ္။ ႀကီးပြားတာ ျမင္ေစခ်င္ပါတယ္။ အခု အတိတ္ကထက္စာရင္ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ပိုၿပီး အင္အားေကာင္းလာပါၿပီ။ ဒါ့အျပင္ စစ္တပ္ကလည္း အရပ္သားေတြကို တျဖည္းျဖည္း ပိုၿပီးလမ္းဖြင့္ ေပးလာတယ္။ တိုင္းေဒသေတြမွာ ထိပ္ပိုင္းမွာ စစ္သားေတြ ရွိေနေသးေပမယ့္ အရပ္သားေတြ ဦးေဆာင္ေနၾကပါၿပီ”
လူအမ်ားစုကေတာ့ အခုအေျပာင္းအလဲဟာ အေပၚယံပဲလို႔ ေျပာေနၾကပါတယ္။
“အခုကိစၥမွာ အကန္႔အသတ္ေတြ ဘယ္ေလာက္မ်ားမ်ား ရွိေနေသးတယ္လို႔ ခင္ဗ်ားထင္ထင္၊ အရာကိစၥအားလံုးကို ႏိုင္ငံေတာ္ပိုင္ လုပ္ထားတဲ့ ဆိုရွယ္လစ္၊ ကြန္ျမဴနစ္စနစ္ေတြထက္ေတာ့ ပိုၿပီး ဒီမိုကေရစီက်ပါေသးတယ္။ သူတို႔က ဒဏ္ခတ္ ပိတ္ဆို႔ထားသည္ျဖစ္ေစ၊ ပိတ္ဆို႔မႈ မရွိဘူးပဲျဖစ္ေစ လုပ္ငန္းရွင္ေတြလာၿပီး စီးပြားလုပ္ႏိုင္ၾကတယ္။ သူတို႔က စကၤာပူမွာရွိေတာ့ က်ေနာ့္ဘဏ္အေကာင့္ကို ပိတ္လိုက္တာေတာင္ က်ေနာ္ဆက္ၿပီး ရွင္သန္ေနတုန္းပဲ။ ဒီလိုနဲ႔က်ေနာ္က တ႐ုတ္နဲ႔ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းက ဘဏ္ေတြဆီကို ေရႊ႔ရတယ္။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္ကဒီမွာေနၿပီး၊ ဒီမွာပဲ အခြန္ေပးရတယ္။ က်ေနာ့္အေဖက ဒီလိုသင္ၾကားထားတာကိုး။ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ေတြက က်ေနာ္က စိတ္ေပါက္ေပါက္နဲ႔ ႏိုင္ငံျခားသားအျဖစ္ ခံယူခ်င္တဲ့စိတ္ရွိေနေတာ့ သူက က်ေနာ့္ကိုစိတ္ဆိုးတယ္။ 'မင္းႏိုင္ငံျခားသြားခ်င္ရင္ မင္းအခုခ်မ္းသာႂကြယ္ဝမႈေတြေၾကာင့္ တျခားႏိုင္ငံေတြက ပိုၿပီးခ်မ္းသာလာလိမ့္မယ္။ ကိုယ့္ႏိုင္ငံက ခ်မ္းသာလာမွာ မဟုတ္ဘူး' လို႔ ေျပာတယ္”
ကိုယ့္ဘဝတက္လမ္းရွာဖို႔ စခဲ့တုန္းက အသက္ငယ္ငယ္ရြယ္ရြယ္မွာ ဘယ္လို အေၾကာင္းအခ်က္ေတြေၾကာင့္ စစ္အစိုးရနဲ႔ သိပ္ၿပီး နီးစပ္ခဲ့ရပါသလဲ။
“က်ေနာ္စတုန္းက လက္ဗလာနဲ႔စခဲ့ရတာ၊ ၁၉၈၈ တုန္းက တစ္ေန႔ကို ၁၄ နာရီေလာက္ အလုပ္လုပ္ခဲ့ရတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ပဲ ေက်ာင္းသားအံုႂကြမႈေတြ ျဖစ္ခဲ့တာ။ သူတို႔ေအာင္ျမင္တာက ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေနဝင္းဦးေဆာင္တဲ့ ဆိုရွယ္လစ္စနစ္ေတာ့ က်ဆံုးခဲ့ရတယ္။ က်ေနာ္က ပြင့္လင္းလာတဲ့ အေျခအေနအေပၚ အခြင့္အလမ္းေတြ ရွာတယ္။ စစ္အစိုးရ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအေပၚ ေဝဖန္ေနဖို႔က က်ေနာ့္အလုပ္ မဟုတ္ဘူး။ ဒီလိုစစ္အာဏာနဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးက ဟိုအရင္ ဘုရင္စနစ္ေတြကတည္းက ရွိခဲ့တာ။ ၁၉၉ဝ ခုႏွစ္ေတြမွာ လူတိုင္းကို လာေရာက္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံဖို႔ ဖိတ္ေခၚတယ္။ စီးပြားေရးက ပိုပြင့္လင္းလာေတာ့ ရွယ္ဗရြန္တို႔ တိုတယ္တို႔ ေရာက္လာၾကတယ္။ ဒီကိစၥပဲ က်ေနာ္ ဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆို႔မႈေတြအေပၚ ေဒါသ ထြက္ေနတာ။ က်ေနာ့္ကို ဘာလို႔ အျပစ္ ေျပာေနၾကတာလဲ။ သန္းႂကြယ္သူေဌး ျဖစ္လာလို႔လား။ ဒါေပမယ့္ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္ တုန္းက က်ေနာ့္ပထမဦးဆံုး လုပ္ငန္းလုပ္ခြင့္ရဖို႔ က်ေနာ့္အိမ္ေတြ၊ ကားေတြေရာင္းၿပီး ရင္းခဲ့ရတယ္။ က်ေနာ့္မွာရွိတဲ့ ေငြတျပားမက်န္ ထည့္ၿပီး စြန္႔စားခဲ့ရတယ္။ က်ေနာ္အခု အနားယူလို႔ရၿပီ။ နားရင္လည္း နားမယ္။ ဒါေၾကာင့္ က်ေနာ့္ အေပၚဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္၊ က်န္တာေတြ မစဥ္းစားဘဲ အခုလို ေျပာျပေနတာ။ က်ေနာ္က အေမရိကန္ေတြကို ေျပာတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံကို လာၾကည့္၊ ဖြင့္ေပးလိုက္တဲ့အေပၚ (ျဖစ္လာမွာကို) ယံုၾကည္စမ္းပါ။ စီအိုင္ေအက တီထြင္ဖန္တီးေနတဲ့ အဓိပၸါယ္မရွိတာေတြ ယံုမေနနဲ႔။ အခုက အၿပိဳင္အဆိုင္ျဖစ္ေနၾကၿပီ။ က်ေနာ့္စကား မယံုမရွိနဲ႔။ ျမန္မာျပည္မွာက က်န္ကမၻာနဲ႔ မတူတဲ့ သဘာဝရင္းျမစ္ေတြရွိတယ္။ က်ေနာ္တို႔မွာ ခ်ဳိ႕တဲ့ေနတာတခုက ပညာေရးပဲ။ တခ်ိန္တုန္းက က်ေနာ္တို႔ဆီက အေတာ္ဆံုးေတြက အေမရိက၊ အဂၤလန္မွာသာ စာသြားသင္ႏိုင္ခဲ့တယ္။ အခုေတာ့ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ ႐ုရွား ေက်ာင္းထြက္ေတြပဲ ရွိတယ္”
Raimondo Bultrini ေရးသားသည့္ Tay Za talks sanctions, business and Burma ကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပန္ဆို ေဖာ္ျပပါသည္။ ယခုေတြ႔ဆံုေမးျမန္းမႈ၏ အက်ဥ္းကို အီတလီသတင္းစာ La Repubblica တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီး ျဖစ္သည္။
0 comments :
Post a Comment